Objawy depresji w okresie dzieciństwa i młodości są często trudne do rozpoznania, ponieważ są niecharakterystyczne. Przypominają przejawy innych stanów i zaburzeń, a ich rozpoznanie wymaga bacznej obserwacji i niekiedy również wysiłku.

Diagnoza depresji u dziecka może być trudna, ze względu na podobieństwo objawów zarówno do zachowań i emocji towarzyszących okresowi dojrzewania, jak i takich zaburzeń, jak ADHD czy zaburzenia odżywiania.

Badania wskazują, że na kliniczną depresję cierpi 1% dzieci w wieku przedszkolnym, 2% w grupie dzieci między 6- 12 rokiem życia oraz do 20% w grupie młodzieńczej.

Warto również wspomnieć o tym, że charakterystyczną cechą dziecięcej depresji jest współwystępowanie z innymi zaburzeniami. Najczęściej z depresją współwystępują zaburzenia lękowe. 30-70% dzieci z depresją spełnia równocześnie kryteria diagnostyczne zaburzeń lękowych.

Objawy

Depresja u dzieci i młodzieży rozpoznawana jest w oparciu o te same kryteria diagnostyczne, co u osób dorosłych. W klasyfikacjach zaburzeń psychicznych nie ma osobnej jednostki dla depresji dziecięcej.

Depresja to nie jest kiepski dzień lub gorszy nastrój. To stan chorobowy, który mocno wpływa na funkcjonowanie w codzienności . Dzieciom cierpiącym na depresję trudno jest wykonywać podstawowe czynności dnia codziennego — nie mają sił, odczuwają brak energii, są często apatyczne, zgaszone. Rodzice dzielą się, że często nie mogą poznać swoich pociech, zdaje im się, jakby były nieobecne, utraciły swoje zainteresowania.

🏴 Charakterystyczne dla dziecięcej depresji jest to, że występujący obniżony nastrój często przejawia się poprzez wzmożoną drażliwość. W zachowaniu dziecka obecne są niekontrolowane wybuchy złości, żalu, płaczu.

🏴 Dziecięcej depresji towarzyszy również występowanie objawów somatycznych. Mogą to być: bóle brzucha, głowy, kołatanie serca, biegunka, duszności, moczenie nocne. U małych dzieci możemy zaobserwować również regres w rozwoju — zdarza się, że dzieci przestają mówić, zaczynają się moczyć w przeciągu dnia.

🏴 Wiele z dzieci z depresją doświadcza nasilonego lęku — zamartwiają się o siebie i o bliskich oraz odczuwają nadmierne poczucie winy (nieadekwatne).

🏴 Dzieci z depresją mają poczucie przytłoczenia, smutku, pustki, zmęczenia. W konsekwencji tego pojawia się często brak motywacji, niechęć do obowiązków szkolnych oraz unikanie kontaktów z rówieśnikami. Zdarza się, że dziecko całkowicie wycofuje się z życia społecznego. Tutaj często pojawia się zwiększone ryzyko uzależnienia od komputera/gier/mediów społecznościowych. Młody człowiek traktuje to jako ucieczkę przed pogrążającymi go myślami. Odczuwa w tym ulgę, ale jednocześnie na horyzoncie pojawia się kolejny duży problem, gdyż może okazać się, że komputer/telefon to dla niego jedyny dostępny sposób radzenia sobie z emocjami.

🏴 Kolejnymi charakterystycznymi cechami jest odczuwalny spadek koncentracji uwagi, dużo większa męczliwość poznawcza, trudności związane z pamięcią.

🏴 Objawem, który powinien zaniepokoić, jest także utrata zainteresowań i nieodczuwanie przyjemności z aktywności, które do tej pory sprawiały radość dziecku. Młody człowiek przestaje się bawić, nie chce rysować, układać klocków, choć wcześniej chętnie to robił. Wykazuje niechęć do zajęć dodatkowych, także takich, które wcześniej były wyczekiwane i uznawane za jego pasje.

🏴 Dość częste są także myśli o śmierci, o braku sensu oraz myśli samobójcze. Ryzyko podjęcia samobójstwa u dzieci jest znacznie niższe niż u nastolatków, jednak również występuje. Depresja to choroba śmiertelna i nieleczona może prowadzić do odebrania sobie życia – także wśród dzieci.

🏴 Jako ostatni z objawów wymienię często zauważalny problem ze snem. Objawia się on nadmierną sennością lub trudnością z zasypianiem lub/i wczesnym wybudzaniem się. Można zaobserwować także zmiany w apetycie — dziecko albo nie ma apetytu, albo jest on zauważalnie nadmierny.

Depresja wśród dzieci przychodzi po cichu, często niezauważona. Specjaliści podkreślają, że diagnoza depresji dziecięcej jest niełatwa, im młodsze jest dziecko — tym trudniej. Poprawna diagnoza dziecka wymaga ogromnej uważności opiekunów, wychowawców oraz specjalisty.

Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że depresja zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci może bardzo różnie przebiegać. Powyższy opis jest próbą uchwycenia tych najbardziej charakterystycznych objawów. Jednak pamiętajmy, że u dwójki dzieci będących tej samej płci i w tym samym wieku depresja może mieć różny obraz, przebieg, nasilenie i ilość objawów. 

Klasyfikacja zaburzeń

Zgodnie z klasyfikacją DSM-V, objawy wskazujące na występowanie depresji to utrzymujące się (przez okres minimum 2 tygodni):

• obniżony nastrój;
• spadek zainteresowań oraz zdolności do odczuwania przyjemności;
• spadek lub przyrost masy ciała, wahania łaknienia;
• bezsenność lub nadmierna senność;
• nadmierne pobudzenie lub zahamowanie psychomotoryczne;
• zmęczenie i utrata energii;
• zaniżone poczucie własnej wartości;
• nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy trudności z utrzymaniem koncentracji uwagi oraz z podejmowaniem decyzji nawracające myśli o śmierci, nawracające myśli samobójcze, próby samobójcze lub konkretny plan popełnienia samobójstwa (APA, 2015).

Przyczyny

Przyczyna wystąpienia depresji nie ma jednego określonego wyraźnie źródła. Badania wskazują na to, że zarówno czynniki genetyczne jak i czynniki środowiskowe mają ogromne znaczenie.

Co może mieć wpływ na pojawienie się u dziecka depresji?

• nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych przez członków rodziny,
• przemoc w rodzinie,
• przewlekła choroba któregoś z rodziców, innego członka rodziny lub samego dziecka,
• utrata ukochanej bliskiej osoby spowodowana śmiercią lub np. rozwodem rodziców,
• sytuacje psychicznego, fizycznego lub seksualnego wykorzystywania przez opiekunów,
• przewlekły konflikt małżeński rodziców,
• zaniedbanie,
• brak zainteresowania,
• wrogość i emocjonalne odrzucenie, nadmierne kontrolowanie przez rodziców,
• obarczanie dziecka zbyt dużą, przerastającą jego możliwości odpowiedzialnością,
• trudna sytuacja materialna oraz społeczna izolacja rodziny.

Podsumowanie

Depresja coraz częściej dotyka dzieci i młodzież w naszym biegnącym wciąż do przodu świecie. Dlatego mówmy o tym, czym jest depresja i uświadamiajmy innych, że u dzieci i młodzieży ta choroba również występuje. Pomagajmy i leczmy, a także odpowiednio zapobiegajmy swoją czujnością i uważnością.

Zachęcam Cię również do poczytania o Emocjonalnych potrzebach dzieci.